Prof.Dr. Berna DİLBAZCOVID-19 enfeksiyonu tüm dünyayı tehdit eden yeni bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyonla ilgili çok hızlı bir bilimsel veri akışı olmakla beraber birçok konuda henüz yeterli bilgi donanımına sahip değiliz.
Gebelikte sık karşılaştığımız sorular:
- COVID-19 enfeksiyonunun gebeler için riskleri nelerdir ?
- Gebelerin bu enfeksiyona yakalanması daha kolay mıdır ?
- Gebelerde bu enfeksiyon daha hafif veya daha ağır geçer mi ?
- COVID-19 gebelik komplikasyonlarına yol açar mı ?
- COVID-19 enfeksiyonu bebeği etkiler mi ?
- COVID-19 enfeksiyonu olan bir anne nasıl doğum yapmalıdır ?
- COVID-19 enfeksiyonu olan bir anne bebeğini emzirebilir mi?
Halen mevcut bilgilerin ışığında bu sorulara yanıt aradığımızda Dünya Sağlık Örgütü, (WHO), Amerikan Kadın Doğum Derneği (ACOG), Hastalık Kontrol Merkezi (CDC), İngiliz Kadın Doğum Derneği (RCOG) gibi önemli bilimsel kaynaklardan elde ettiğimiz bazı önemli bilgileri Ulusal Korona Bilimsel Danışma Kurulu önerileri ile harmanlayarak hazırladığımız bilgileri sizlerle paylaşmak istiyoruz:
COVID-19 enfeksiyonu gelişen gebe kadınlarda hastalığın ciddiyeti konusunda sınırlı bilimsel kanıt vardır. Bununla birlikte mevcut kanıtlar COVID-19 enfeksiyonu sonrası hamile kadınlar arasındaki hastalık şiddetinin, hamile olmayan yetişkin COVID-19 vakalarına benzer olduğunu göstermektedir. Gebelik döneminde annende meydana gelen bazı doğal değişikliklerin aynı virüs ailesinden gelen diğer viral solunum yolu enfeksiyonları, grip durumlarında daha ağır bir tablo oluşabildiğini görüyoruz. Bu nedenle gebelerimiz kendilerini enfeksiyondan etkin bir şekilde korumalıdır.
Covid-19 enfeksiyonu kişiden- kişiye bulaşabilen bir enfeksiyondur. Enfekte kişilerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Ayrıca bu solunum parçacıklarının kirlettiği yüzeylere ( kapı tokmakları, asansör düğmeleri vb..) ve cisimlere ( kutular vb..) kişilerin dokunup ellerini yıkamadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Enfekte yüzeylere dokunmuş kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir. Virusun yüzeylerde canlı kalma süresi oldukça uzundur. Enfekte materyal ile bulaşma şüphesi olan yüzeylerin dezenfekte edilmesi önemlidir. Çamaşır suyu sulandırılarak dezenfeksiyonda kullanılabilir, gebelerin bu kullanım sırasında kendilerini korumaları gerekir.
Korunmada Önemli Noktalar:
Enfeksiyonu veya enfeksiyon riski olan kişilerle görüşmeme: Örneğin aileden bir enfeksiyon olgusu veya şüphesi varsa var ise o kişinin izolasyonu sağlanmalıdır.
Sosyal izolasyon, yani 1-2 kişiden fazla kişinin bulunduğu ortamlarda bulunmama, özellikle yurtdışından yakın tarihte gelen kişilerle görüşmeme, mecbur olunmadıkça dışarı çıkmayıp ev ortamında kalmalıdır.
Kişiler arasında 1 m’lik bir mesafe olmasının sağlanması önerilir.
Su ve sabunla uygun teknikte sık sık ellerini yıkama, el yıkamanın mümkün olmadığı ortamlarda alkol bazlı dezenfektanlar ile ( %70-80 alkol olan kolonya gibi) el dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
Sağlıklı kişilerin ev ortamında maske kullanmasına gerek yoktur, ama kalabalık ortamlara girilmesi zorunlu ise ( toplu taşım araçları, iş yerleri) maske kullanılmalıdır.
Kapalı ortamların belli aralıklarla temiz hava ile havalandırılması olası virüs yükünü azaltma açısından önemlidir.
Oksürük, aksırık sırasında kol ile yani dirsek içi ile ağzın kapatılarak bu damlacıkların ortama yayılmasının önlenmesi çok önemlidir.
Bu öneriler hem gebeler hem de tüm toplumu enfeksiyondan korumak için geçerlidir. Gebelerin genel popülasyona göre enfeksiyona daha kolay yakalanacaklarına dair bir kanıt yoktur.
COVID-19’un kuluçka süresi 2-14 gün arasında değişmekle birlikte farklı sürelerin gösterildiği de olmuştur. Hastalık belirtileri öksürük, ateş ve nefes darlığıdır. Bunlara halsizlik, yorgunluk v bazı olgularda kusma, ishal gibi mide- barsak sistemine ait belirtiler de eşlik edebilir. Çok geniş bir hastalık spektrumu vardır ve orta şiddette bir gripal enfeksiyon bulgularından ciddi solunum sıkıntılarına kadar değişebilen bulgular kişiden kişiye çok farklılık gösterebilir. Viral pnömoni en ciddi durumdur ve kapsamlı bir tedavi gösterir. Ağır tablolar daha çok yaşlı ve/veya KOAH, kanser, hipertansiyon gibi sağlığı belirgin şekilde etkileyen ek bir hastalığı olan kişilerde görülmüştür. Sigara kullanımı önemli bir risk faktörüdür.
Solunum yolu enfeksiyonu yapan diğer viral enfeksiyonların ( Domuz gribi vs..) gebelerde daha ağır geçtiğini bilmekteyiz. Buna karşın gebelikte geçirilen COVID-19 enfeksiyonu ile ilgili bilgiler henüz oldukça azdır, gebe olmayan kişilere göre daha ağır geçtiğini gösteren veri halen yoktur.
Yüksek ateş ile seyreden diğer viral enfeksiyonların düşük, ölü doğum fetal anomali risklerini arttırdığı bilinmekle beraber gebelik sırasında COVID-19 ile enfeksiyonun fetüste olumsuz bir etkisi olduğunu gösteren veri henüz yoktur. Şu ana kadar COVID-19’un hamilelik sırasında anneden bebeğe vertikal geçişle bulaştığına dair de bir kanıt bulunmamaktadır. Annedeki enfeksiyonun gebelik veya doğum sırasında bebeğine geçmesine vertikal geçiş denilmektedir. Çin’den birkaç yeni doğanın COVID-19 pozitif olduğu bildirilmiştir, bu geçişin gebelik mi doğum sırasında mı gerçekleştiği netleşmemiştir. Çin’den yapılan başka bir çalışmada ise COVID-19 + annenin amnion sıvısında ve anne sütünde virüse rastlanmamıştır. Şu ana kadar COVID-19 pozitif annelerin doğumları ile ilgili yazılarda az sayıda da olsa preterm doğum gibi bazı durumlar bildirilmiştir, bunların annedeki enfeksiyona bağlı olup olmadığı bilinmemektedir. COVID + annede doğum şekli obstetrik bulgulara göre belirlenir. Teorik olarak ciddi solunum sıkıntısı olan acil müdahale gereken annelerde acil bir sezaryen gerekebilir. COVID-19 + annenin bebeğini emzirmesi ile ilgili bir kısıtlama getirilmemiş, anne sütünün faydaları gözönünde bulundurularak hareket edilmesine karar verilmiştir. Emzirme sırasında damlacık yolu ile bulaşın önlenmesi için annenin bebeğe teması sırasında ellerin su ve sabunla yıkanması ve maske kullanılması gibi gerekli izolasyon kurallarını uygulaması ve varsa kullanılan biberon kaşık gibi malzemelerin su ve sabunla yıkanması önerilmektedir.
Gebenin planlı antenatal izlemlere randevu alarak ve gideceği hastanedeki koşulları kontrol ettikten sonra gitmesi uygundur. Ateş, öksürük ve nefes darlığı semptomları gelişirse hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.
Sağlıklı bir gebelik ve bebeğinizle birlikte mutlu günler dilerim
Prof.Dr.Berna DİLBAZ
